NGÀY 27/4 – 496 NĂM NGÀY MẤT FERDINAND MAGELLAN, NGƯỜI ĐƯA CÔNG GIÁO LA MÃ VÀO VIỄN ĐÔNG, VÀ CÁC CHUYẾN TÌM ĐẤT MỚI

Một sự nhầm lẫn ngớ ngẩn đã đưa Christopher Columbus (1451 – 1506) đi vào huyền thoại của lịch sử và, ngược lại, chính ông lại tạo ra một nhầm lẫn khác cũng mang tầm lịch sử.

Con Đường Tơ Lụa đầy hiểm trở, dài khoảng chừng 12.000km, mang nhiều hàng hoá quý hiếm từ Ấn Độ và Trung Quốc sang châu Âu, bị cắt đứt hoàn toàn vào năm 1453 tại Constantinople (Thổ Nhĩ Kỳ) bởi người Hồi Giáo. Thế nên, người ta nghĩ đến con đường biển để thay thế Con Đường Tơ Lụa.

Một số chuyến đi đến châu Á theo đường biển bằng cách hướng về phía nam, vòng qua lục địa châu Phi rồi chuyển sang hướng đông để đến Ấn Độ, dài chừng 30.000km, đã được thực hiện bởi người Bồ Đào Nha, Ferdinand Magellan (1480 – 1521) và Vasco da Gama (1460 – 1524). Thậm chí, Magellan đã đi rất xa về phía đông, đến tận đảo Celebes, cực đông Indonesia. Con đường này khá nguy hiểm vì các thủy thủ phải chiến đấu với rất nhiều bộ tộc ven bờ biển châu Phi để tìm thêm lương thực.

Thời đó, người ta nghĩ rằng lục địa là một khối duy nhất được bao bọc bởi đại dương. Thế nên, nếu Trái Đất là tròn và có chu vi 40.000 km thì từ châu Âu hướng phía tây vượt Đại Tây Dương 30.000km nữa sẽ đến Ấn Độ. Điều này không thể thực hiện vì các chiếc thuyền không thể mang đủ lương thực cho cuộc hành trình như vậy.

Columbus, một đô đốc hải quân không quá khứ, độc đoán và liều lĩnh lại nghĩ khác. Người ta không biết được gốc gác của ông. Có người nói ông xuất thân từ thành phố Genova (Italia), người khác bảo là Garcia (Tây Ban Nha) hay xứ Basque (đông bắc Tây Ban Nha) nhưng chắc chắn là ông trưởng thành tại Bồ Đào Nha và làm việc cho hoàng gia Tây Ban Nha. Columbus không tin chu vi Trái Đất là 40.000km và đã tính lại, tất nhiên là nhầm lẫn, chỉ còn 25.000km. Ông kiên định với con số này. Do đó, theo ông tính, từ châu Âu hướng về phía tây vượt Đại Tây Dương chừng 12.000km chỉ mất 3 tháng thì đến Ấn Độ!

Thế là chuyến vượt Đại Tây Dương để tìm Ấn Độ được thực hiện vào ngày 03/8/1492 và đến ngày 12/10/1492, ba chiếc thuyền buồm chạm đất liền. Columbus tin rằng đội tàu đã vượt hơn 12.000 km và nơi đây chính là Ấn Độ. Do đó, khi thấy người thổ dân, ông hô lên: “Indians, Indians”. Đây là một nhầm lẫn mang tầm lịch sử. Hiện nay từ Indians để chỉ thổ dân châu Mỹ trong khi Indian dạng tính từ để chỉ Ấn Độ như Indian People hay Indian Ocean.

Để tính được quãng đường đi được, người ta cần phải biết tọa độ nơi đi và đến. Việc xác định vĩ độ rất dễ dàng, chỉ cần đo góc hợp bởi sao Bắc Đẩu so với đường chân trời hoặc đo độ cao Mặt Trời giữa trưa. Tuy nhiên, thời đó không có phương pháp nào có thể xác định được kinh độ. Mãi đến thế kỷ XX, với cái radio, người ta cần bản tin báo giờ London và đo độ cao Mặt Trời để biết giờ địa phương. Sự chênh lệch giờ này được quy ra kinh độ (4 phút lệch tương đương 1 độ kinh tuyến).

Vài năm sau chuyến đi của Columbus, một người Italia, Amerigo Vespucci, khi đến Brazil dùng một phương pháp đặc biệt và tính được quãng đường đã thực hiện xuyên Đại Tây Dương chỉ là 8.000km, tức là còn chừng 25.000km nữa mới đến Ấn Độ. Do đó, đây phải là một lục địa mới và lấy tên của chính ông đặt cho lục địa này theo âm Bồ Đào Nha: America.

Vài chục chuyến thám hiểm cố tìm khe hở của châu Mỹ để đi tiếp đến Ấn Độ nhưng đều thất bại. Magellan, với sự tài trợ của hoàng gia Tây Ban Nha, đề nghị đi mãi dọc theo bờ biển châu Mỹ xuống phía nam để tìm lối thoát. Thế là, ngày 20/9/1519, hạm đội 5 chiếc thuyền buồm cùng hơn 250 thủy thủ rời Tây Ban Nha. Hơn một năm sau, 28/11/1520, chỉ còn 3 chiếc thuyền vòng qua được cực nam châu Mỹ để vào vùng biển mới mà Magellan đặt tên là Thái Bình Dương. Đến 07/4/1521, đội tàu chỉ còn lại 150 thủy thủ đến được Cebu (miền trung Philippines).

Ngày 21/4/1521, cây thánh giá Magellan (Magellan’s Cross) được cắm xuống bãi biển Cebu, mở đầu cho thời đại Công Giáo La Mã du nhập vào miền Viễn Đông Á châu. Ngay sau đó, ông đã thực hiện lễ “Rửa Tội” cho các tù trưởng bộ tộc nơi đây. Thế nhưng, ông đã bị giết chết, vào ngày 27/4/1521, bởi một thổ dân có tên Lapu – Lapu trong trận chiến Mactan, không xa Cebu. Và Magellan đã không thể quay về lại Tây Ban Nha.

Tuy nhiên, với cả hai lần thám hiểm, ông đã thực hiện trọn một vòng Trái Đất. Do đó, ông được vinh danh là:

- Người đầu tiên thực hiện trọn một vòng Trái Đất và chứng tỏ Trái Đất hình tròn.
- Người đặt tên cho Thái Bình Dương.
- Người đầu tiên (cùng các thủy thủ) băng ngang Thái Bình Dương (từ nam bán cầu sang bắc bán cầu).
- Người đưa Công Giáo La Mã vào miền Viễn Đông Á châu.

Đội tàu của ông tiếp tục cuộc hành trình còn lại để trở về châu Âu. Sau ba năm trên biển, ngày 06/9/1522, chỉ còn lại một chiếc thuyền duy nhất cùng 18 thủy thủ về đến Bồ Đào Nha thực hiện trọn một vòng quanh Trái Đất nhưng đã bị bắt giữ lại vì có chiến tranh giữa Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. Cuối cùng, 5 thủy thủ may mắn vượt ngục thành công, quay về nơi xuất phát, để được vinh danh tại Tây Ban Nha. 232 con người đã chết trong chuyến hành trình bằng đường biển vòng quanh thế giới lần đầu tiên này.

Hình 1: Amerigo đã tính trước ở một thời điểm Hỏa tinh sẽ bị Mặt Trăng che khuất ở châu Âu nhưng cùng lúc ấy tại Brazil thì có góc lệch là 3,5 độ và suy ra quãng đường đi được. http://en.wikipedia.org/wiki/File:Longitude_vespucci_copy.jpg

Hình 2: Hành trình của đội tàu Magellan
http://www.awesomestories.com/asset/view/Magellan-and-his-Voyage-of-Discovery-Part-1

Hình 3: Magellan’s Cross