THIÊN TÀI CỦA MỘT ĐÊM TRONG CÁCH MẠNG PHÁP 1789

Ngày 14/7/1789, nhân dân Paris đổ ra đường để phá ngục Bastille và chỉ giải thoát nhầm cho 7 tên tội phạm hình sự đặc biệt nguy hiểm nhưng lại trở thành ngày khởi đầu cho một cuộc cách mạng đẫm máu, đôi khi nhuốm màu cực đoan, kéo dài trong 10 năm. Cuộc cách mạng tư sản đem lại quyền tư hữu cho nhân dân, mang tầm lịch sử vô cùng to lớn của nhân loại.

Đôi khi lịch sử để lại những trớ trêu kỳ diệu đến khó hiểu. Giữa cao trào của của cuộc cách mạng, năm 1792, bài nhạc Khúc Quân Hành Sông Rhine (Chant de guerre pour l'armée du Rhine) ra đời để cổ vũ cách mạng, về sau lại có tên Người Marseille (La Marseillaise) rồi trở thành bản quốc ca Pháp từ năm 1795, lại được sáng tác nên bởi một sĩ quan công binh thuộc phái bảo hoàng, phản cách mạng. Tuy nhiên, lạ lùng hơn, tác giả bài hát, Claude Joseph Rouget de Lisle (1760 – 1836), không là nhạc sĩ. Ông chỉ là một tay chơi violin xoàng xĩnh vào những lúc rảnh rỗi, được đề nghị viết bài nhạc để cổ vũ tinh thần chiến sĩ trên mặt trận sông Rhine, miền tây – bắc nước Pháp. Mặc dù trước đó ông đã tập tễnh viết vài ca khúc nhưng dường như ông chỉ sáng tác thành công duy nhất một ca khúc này và lại kịp hoàn tất nó chỉ duy nhất trong một đêm không ngủ.

Bối cảnh nước Pháp vào những năm 1789 hoàn toàn giống như Việt Nam 2017. Xã hội được chia ra thành 3 đẳng cấp gồm tăng lữ, quí tộc và đẳng cấp thứ ba. Tăng lữ và quí tộc là những nhóm rất ít người nhưng lại nắm toàn bộ tài sản quốc gia và mọi đặc quyền. Đẳng cấp thứ ba gồm nông dân, người buôn bán,… họ không được quyền sở hữu ruộng đất và tài sản, không có quyền chính trị và phải đóng thuế…

Trước một thực trạng xã hội như vậy thì người dân Paris xuống đường phá ngục Bastille để đòi hỏi sự tự do, quyền bình đẳng và quyền tư hữu là một điều tất yếu. Ngay sau ngày 14/7/1789, vua Louis XVI phải nhượng bộ. Quốc hội lập hiến (Assemblée constituante) được thành lập để soạn thảo hiến pháp mới và cho ra đời nền quân chủ lập hiến. Lá cờ ba màu, sự hòa quyện giữa vương quyền (màu trắng) và sự cách mạng (đỏ) của nhân dân Paris (xanh), là biểu tượng cho sự thỏa hiệp trong giai đoạn lịch sử này đã dần trở thành lá quốc kỳ nước Pháp.

Tuy nhiên, nhà vua đã không chấp nhận vương quyền tuyệt đối của mình bị suy giảm nên đã cùng hoàng hậu Marie Antoinette (vốn là công chúa nước Áo) bí mật rời bỏ nước Pháp và bị quân cách mạng bắt giữ lại tại Varennes, vào ngày 21/6/1791, không xa biên giới Phổ.

Sự kiện này làm cho nền quân chủ lập hiến bị chao đảo và nước Pháp trở nên hỗn độn vì các tư tưởng nở rộ để định hình cho một kiểu tồn tại mới của nhà nước. Cùng lúc đó, liên quân Áo – Phổ đã dàn quân sát biên giới với yêu cầu khôi phục tình trạng nước Pháp như trước 1789. Và ngày 20/4/1792, tình trạng chiến tranh được ban hành.

Tại thành phố Strasbourg bên bờ sông Rhine, không khí chiến tranh đang dần hiện rõ hơn. Thị trưởng thành phố, nam tước Philippe-Frédéric de Dietrich, muốn có một buổi hội quân cùng một bài nhạc khích lệ tinh thần vào ngày 26/4/1792 trước khi tiễn quân lên đường ra trận tuyến nên đã tìm gặp Rouget de Lisle trong đêm 25/4.

Rạng sáng ngày 26/4, Rouget de Lisle ngồi vào bàn, tìm lời ca và nốt nhạc cho ca khúc. Những ngôn từ hàng ngày, những hình ảnh của đoàn quân khải hoàn và niềm tin cháy bỏng vào tự do khiến mỗi khi ông đặt bút xuống là một tiết tấu bất hủ được tuôn ra. Đêm ấy, sức sống mãnh liệt từ ngàn năm của một dân tộc như đan quyện vào tâm hồn cho phép ông đứng vào hàng ngũ những con người bất tử. Thiên tài chỉ đến trong vài giờ của đêm đã kịp làm nên điều kỳ diệu.

Tuy nhiên, Khúc Quân Hành Sông Rhine đã không thành công tại sông Rhine. Quân Phổ vượt qua phòng tuyến và đến cửa ngõ kinh thành Paris. Cái tên Rouget de Lisle bị lãng quên mau chóng. Mãi vài tháng sau, gần 1.000 đội viên quân tình nguyện thành phố Marseille, cực nam nước Pháp, với khí thế hừng hực, vượt gần 1.000km, hát vang bài hát đó khi tiến vào Paris, ngày 30/7/1792, để bảo vệ thành quả cách mạng trước ngoại xâm. Bài hát có sức lôi cuốn mãnh liệt, người Paris hát theo người Marseille từ trong mọi ngõ ngách, mọi lúc có thể, mà chẳng cần biết đến tên của tác giả hay tên ca khúc cũng như nội dung của nó là từ con sông Rhine. Thế là, tại Paris, nó lại được mang tên mới “La Marseillaise” – Người Marseille. Cũng có thể là từ cảm hứng của bài hát mà liên quân Áo – Phổ đã bị đẩy lui khỏi lãnh thổ Pháp.

Ngay sau đó, cách mạng Pháp đã phát triển thêm một bước cực đoan hơn. Vua Louis XVI bị đưa lên máy chém ngày 17/1/1793 với tội danh phản quốc. Tiếp sau đó, với lá thư bí mật gởi triều đình Áo bị phát hiện, hoàng hậu Marie Antoinette cũng lên đoạn đầu đài với cùng tội danh, ngày 16/10/1793. Thủ lĩnh cuộc cách mạng, Maximilien de Robespierre, chỉ vừa hơn 35 tuổi, đã ban hành chiến dịch Khủng bố (Terreur). Bất kỳ ai có ý tưởng phản cách mạng, bất kỳ ai đầu cơ hàng hóa, đầu cơ đất đai đều bị đưa lên máy chém. 40.000 người đã mất đầu trong thời kỳ này.

Từ đó, không ai nhắc đến cái tên Rouget de Lisle và cái thiên tài bất chợt của ông vào đêm 26/4/1792 nữa. Bài hát được viết dành cho những con người cách mạng lại là của một người phản cách mạng. Lịch sử dường như mím môi trêu cợt số phận con người. Định mệnh đã không tha thứ cho người nghệ sĩ nghiệp dư đã dám bước vào hàng danh nhân bất tử, chợt lóe sáng trong vài giờ của một đêm với mọi thiên tài kiệt xuất rồi bỗng rơi tõm vào hư vô. May mắn thay, ông không phải bước lên máy chém mà chỉ bị giam cầm vào ngục thất trong nhiều năm. Ông đã mất năm 1836, thọ 76 tuổi trong cảnh bần hàn và túng thiếu mặc dù tác phẩm của ông, La Marseillaise – bản quốc ca Pháp, luôn được mọi người hát cùng một sự kiêu hãnh và trân trọng.

Tuy nhiên, cuối cùng lại là một kết thúc có hậu, một chút niềm an ủi cho số phận nghiệt ngã của Claude Joseph Rouget de Lisle. Ông đã được an táng tại cung điện Invalides, nơi yên nghỉ của các vĩ nhân bất tử của nước Pháp.

-------------------------------------------------------
Quốc ca Pháp – La Marseillaise : http://www.nhaccuatui.com/bai-hat/quoc-ca-phap-la-marseillaise-va.M1Khtq52omky.html